Nhật Bản đang trải qua một quá trình tái cấu trúc kiến trúc an ninh của mình thông qua việc tăng cường hợp tác quốc tế về công nghệ quốc phòng và mức tăng chi tiêu quốc phòng chưa từng có. Đây là một động thái diễn ra trong bối cảnh căng thẳng địa chính trị gia tăng tại khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương. Bằng cách tận dụng hợp tác quốc tế, Tokyo đang nỗ lực tăng cường năng lực răn đe và khẳng định vai trò của mình như một trụ cột công nghệ cao trong việc duy trì ổn định khu vực.

Nhật Bản dự kiến sẽ dành khoảng 2% tổng sản phẩm quốc nội (GDP) cho quốc phòng vào năm 2025, tương đương khoảng 55 tỷ đô la Mỹ. Mức tăng 9,4% so với năm trước cho thấy cam kết mạnh mẽ của Tokyo trong việc nâng cao năng lực quốc phòng. Số tiền này sẽ được dùng để mua sắm các thiết bị quân sự hiện đại, bao gồm 400 tên lửa Tomahawk do Hoa Kỳ sản xuất và tên lửa đối hạm Lớp 12 được nâng cấp.

Quá trình hiện đại hóa quân đội Nhật Bản đang tập trung vào việc phát triển hai tàu ASEV (Advanced Spy and Intercept Vessel) đang được đóng bởi Mitsubishi Heavy Industries và Japan Marine United. Các ‘siêu tàu khu trục’ này được trang bị để phòng thủ tên lửa đạn đạo với radar theo dõi tầm xa, tên lửa SM-6, và 128 ống phóng thẳng đứng. Hệ thống radar sẽ cho phép các tàu ASEV đánh chặn đồng thời nhiều tên lửa đạn đạo, bao gồm cả các mối đe dọa siêu thanh.

Chuyên gia chính sách Cyril Tregub của tổ chức nghiên cứu Friends of Europe có trụ sở tại Brussels (Bỉ) cho biết: ‘Nhật Bản hiểu rằng khả năng răn đe hiện đại đòi hỏi lợi thế về công nghệ.’ Chiến lược quốc gia của nước này kêu gọi tăng cường năng lực tấn công tầm xa và phòng không, nhiều hệ thống không người lái hơn, và tích hợp các công nghệ tiên tiến như trí tuệ nhân tạo.

Những năng lực này, bao gồm cả công nghệ lưỡng dụng, đã được nhấn mạnh tại Triển lãm Quốc phòng lớn nhất Nhật Bản — DSEI Japan 2025. Thủ tướng Nhật Bản ông Shigeru Ishiba nhấn mạnh sự cần thiết phải hợp tác sâu rộng hơn nhằm ‘giúp tăng cường khả năng răn đe không chỉ cho đất nước chúng tôi mà còn cho các Đồng minh và Đối tác’.

Nhật Bản và các đối tác quốc tế đang đẩy mạnh hợp tác trong lĩnh vực quốc phòng. Ví dụ, vào tháng 12 năm 2023, Nhật Bản đã khởi động Chương trình Máy bay Chiến đấu Toàn cầu (GCAP) cùng với Ý và Vương quốc Anh để phát triển máy bay chiến đấu thế hệ thứ sáu vào năm 2035. London và Tokyo cũng đang phối hợp tổ chức các cuộc tập trận hải quân chung trong chuyến thăm sắp tới của tàu sân bay HMS Prince of Wales thuộc Hải quân Hoàng gia Anh tới Nhật Bản.

Nhật Bản và Liên minh châu Âu cũng đã ký kết thỏa thuận hợp tác an ninh và quốc phòng vào tháng 11 năm 2024, tập trung vào các cuộc tập trận hải quân, khả năng phục hồi trên không gian mạng và tình báo dựa trên không gian. Những sáng kiến như vậy của Nhật Bản ‘không chỉ mang tính biểu tượng — mà còn làm sâu sắc thêm hợp tác trong các miền trọng yếu như an ninh hàng hải, không gian vũ trụ, an ninh mạng và chống lại các mối đe dọa hỗn hợp’, ông Tregub nhận định.

Vai trò ngày càng thay đổi của Nhật Bản diễn ra trong bối cảnh các mối đe dọa khu vực ngày càng phức tạp, bao gồm sự quyết đoán của Trung Quốc ở Biển Hoa Đông và Biển Đông, các chương trình tên lửa và hạt nhân bất hợp pháp của Bắc Triều Tiên, cũng như mối quan hệ quân sự ngày càng gia tăng giữa Trung Quốc và Nga.

Trong bối cảnh quân đội Nga tăng cường sử dụng máy bay không người lái (UAV) tự sát tầm xa Geran-2 để tập kích lãnh thổ Ukraine, chính phủ Ukraine đã đẩy mạnh phát triển và mua sắm drone đánh chặn để đối phó với mối đe dọa này. Ngày 22/7, chính phủ Ukraine đã ký kết hợp đồng với ba nhà sản xuất trong nước để phát triển thị trường cho thiết bị bay không người lái đánh chặn nội địa, với tổng giá trị lên đến hơn 3 tỷ hryvnia (72 triệu USD).

Bộ trưởng Quốc phòng Ukraine, ông Denys Shmyhal, cho biết công nghệ drone đánh chặn sẽ tiếp tục được mở rộng về quy mô. Đặc biệt, Ukraine đang tập trung vào phát triển drone đánh chặn có khả năng đối phó với UAV Geran-2 của Nga, theo chỉ đạo của Tổng thống Volodymyr Zelensky. Ông Shmyhal cũng cho biết Bộ Quốc phòng Ukraine đã thảo luận với các ngân hàng quốc doanh lớn về việc cho nhà sản xuất drone vay vốn dưới sự bảo lãnh của nhà nước, cũng như trao đổi với các đối tác để huy động tài trợ nhằm mua drone đánh chặn.

Drones đánh chặn được thiết kế để hạ thiết bị cùng loại của đối phương, chủ yếu bằng cách lao vào mục tiêu. Lực lượng Ukraine trên tiền tuyến đã sử dụng drone góc nhìn thứ nhất để đối phó UAV trinh sát và drone tự sát của Nga. Tuy nhiên, dòng Geran-2 có tốc độ và độ cao hành trình lớn hơn nhiều so với drone thông thường, đòi hỏi quân đội Ukraine phải sử dụng những loại drone đánh chặn đặc biệt để đối phó.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky cho biết Nga có thể triển khai tới 1.000 UAV mỗi ngày để tập kích lãnh thổ nước này, nhưng Kiev có thể hạ tất cả bằng cách sử dụng drone đánh chặn. Ông Zelensky nhấn mạnh rằng điều này có thể được thực hiện nếu các đối tác ghi nhận mọi điều mà ông đã chia sẻ và ngân sách được phân bổ hợp lý. Drone đánh chặn cũng được coi là lựa chọn hợp lý về mặt kinh tế, đặc biệt khi so sánh với chi phí của tên lửa phòng không.

Lực lượng thiết bị không người lái Ukraine cho biết drone đánh chặn chỉ có giá khoảng 5.000 USD, rẻ hơn hàng trăm lần so với tên lửa. Dự án phòng thủ ‘Trời quang’ sử dụng drone đánh chặn nội địa để bảo vệ thành phố Kiev khỏi UAV Nga cũng đã được triển khai. Dự án này sẽ được phân bổ 6,2 triệu USD để mua trang thiết bị, xây dựng trung tâm huấn luyện phi công điều khiển drone đánh chặn, thành lập thêm tổ phòng không di động trực chiến ở thủ đô Kiev và khu vực xung quanh.

Cơ quan Mua sắm Quốc phòng Ukraine đã ký hợp đồng mua hàng chục nghìn drone đánh chặn để tăng cường năng lực phòng thủ của quân đội Ukraine. Với những nỗ lực này, Ukraine hy vọng có thể đối phó hiệu quả với mối đe dọa từ UAV Nga và bảo vệ lãnh thổ của mình.