Trong bối cảnh Việt Nam đang đẩy mạnh chuyển đổi thể chế với mục tiêu xây dựng một nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và tăng tốc Chính phủ số hóa, việc cải cách hành vi công vụ đã trở thành một yếu tố then chốt. Quốc hội và Chính phủ đã ban hành nhiều văn bản pháp luật và nghị quyết lớn nhằm đổi mới và hoàn thiện thể chế, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của đất nước. Tuy nhiên, thách thức lớn nhất hiện nay nằm ở việc triển khai các chính sách mới và cải cách hành vi công vụ, vốn đang gây ra độ trễ trong tiến trình này.

PGS.TS Bế Trung Anh, Ủy viên và là đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách tại Ủy ban Công tác đại biểu, nhấn mạnh rằng cải cách hành vi công vụ là cần thiết để đảm bảo hiệu quả của cải cách thể chế. Ông cho rằng nếu không có sự thay đổi trong hành vi công vụ, các cải cách thể chế sẽ chỉ dừng lại ở văn bản, không thể đem lại kết quả thực tế. Theo ông, chuyển đổi thể chế không chỉ liên quan đến việc thay đổi nội dung văn bản pháp luật mà còn đòi hỏi quá trình thay đổi cách thức tổ chức quyền lực, phân công trách nhiệm và phương thức tương tác giữa Nhà nước với người dân. Điều này cũng đòi hỏi bộ máy công vụ phải chuyển từ quản lý sang phục vụ.

Tuy nhiên, hiện nay vẫn còn nhiều biểu hiện của quán tính thể chế và hành vi công vụ, như tâm lý ‘xin – cho’, sợ trách nhiệm, chờ hướng dẫn dưới luật. Những biểu hiện này gây ra nhiều khó khăn trong việc triển khai các chính sách mới. Để giải quyết vấn đề này, PGS.TS Bế Trung Anh đề xuất một tổ hợp giải pháp đồng bộ, bao gồm tái thiết kế văn hóa công vụ dựa trên tư duy phục vụ, gắn chỉ số hài lòng với đánh giá cán bộ, cải tiến hệ thống phản hồi công dân, đưa tiếp cận số vào chính sách công vụ và khuyến khích thử nghiệm đổi mới hành chính.

Ông cũng nhấn mạnh rằng không thể kỳ vọng một bộ máy hành chính có thể ‘cất cánh’ chỉ bằng thay đổi luật. Cải cách hành vi công vụ phải đi cùng với cải cách thể chế. Nếu thể chế là đường băng, thì hành vi công vụ là động cơ. Không có động cơ đủ mạnh, bộ máy sẽ không thể cất cánh. Thực tế cho thấy, cải cách hành vi công vụ là khâu ít được để ý, nhưng lại là chìa khóa thành công trong quá trình thể chế hóa các chủ trương lớn của Đảng.

Vì vậy, mọi thiết kế thể chế cần đi kèm cơ chế thực thi linh hoạt và bộ chỉ số giám sát hành vi cụ thể. Cần có một cách nhìn rõ ràng và cụ thể về giải pháp đột phá về thể chế và tổ chức để buộc bộ máy thực thi thay đổi hành vi thực chất, không chỉ bằng lời kêu gọi, mà bằng cơ chế giám sát, kiểm soát quyền lực và gắn trách nhiệm cán bộ với kết quả hỗ trợ khu vực tư nhân. Chỉ khi hành vi công vụ được cải cách sâu sắc, đồng bộ và có hệ thống, những khát vọng phát triển mà các nghị quyết của Đảng và pháp luật của Quốc hội vạch ra mới có thể trở thành hiện thực. Khi đó, cải cách thể chế mới đi đến đích cuối cùng: thay đổi đời sống người dân và nâng cao hiệu quả quản trị quốc gia.

Bộ Khoa học và Công nghệ sẽ tiến hành đổi mới phương thức quản lý cán bộ, công chức để phù hợp với yêu cầu đẩy mạnh chuyển đổi số. Đây là một trong những yêu cầu về chính sách được nêu trong Hội nghị tập huấn công tác tổ chức cán bộ năm 2025 của Bộ Khoa học và Công nghệ, diễn ra vào sáng ngày 1/8.

Hội nghị này diễn ra trong bối cảnh Luật Cán bộ, công chức mới và các nghị định hướng dẫn vừa được ban hành, đặt ra yêu cầu đổi mới toàn diện trong quản lý và xây dựng đội ngũ. Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ, ông Bùi Hoàng Phương, nhấn mạnh đây là giai đoạn quan trọng để triển khai chủ trương xây dựng hệ thống chính trị ‘Tinh – Gọn – Mạnh – Hiệu năng – Hiệu lực – Hiệu quả’ theo chỉ đạo của Tổng Bí thư.

Ông Phương phát biểu rằng Luật Cán bộ, công chức năm 2025 cùng các nghị định đi kèm là bước đột phá về tư duy quản lý, hướng tới xây dựng một nền công vụ chuyên nghiệp, hiện đại, liêm chính, phục vụ nhân dân và kiến tạo phát triển. ‘Đây là nhiệm vụ vừa cấp bách, vừa lâu dài, đòi hỏi sự chủ động và nghiêm túc triển khai ngay từ các cơ quan, đơn vị thuộc và trực thuộc của Bộ Khoa học và Công nghệ’, ông nói.

Tại hội nghị, lãnh đạo Bộ Khoa học và Công nghệ đề nghị Vụ Tổ chức cán bộ hướng dẫn kỹ những điểm mới và cách thức thực hiện, trong đó nhấn mạnh bốn chính sách quan trọng. Thứ nhất, đổi mới cơ chế quản lý theo vị trí việc làm, thay cho mô hình quản lý dựa vào chức danh và chỉ tiêu biên chế. Thứ hai, tăng cường quy định về quyền, nghĩa vụ, đạo đức và văn hóa công vụ, khuyến khích cán bộ dám nghĩ, dám làm và dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung.

Thứ ba, đẩy mạnh chuyển đổi số trong công tác quản lý, từ hồ sơ điện tử đến khai thác dữ liệu tập trung để phục vụ chỉ đạo điều hành. Cuối cùng, các quy định về quản lý cán bộ, công chức đã đồng bộ, thống nhất giữa quy định của Đảng và hệ thống pháp luật. Xem thêm thông tin về chính sách quản lý cán bộ, công chức tại Việt Nam.

Với việc ứng dụng chuyển đổi số, ông chỉ đạo cần vận hành, khai thác, quản lý, lưu trữ hồ sơ điện tử của cán bộ, công chức, viên chức theo phương thức số, thay thế việc quản lý, lưu trữ hồ sơ giấy như hiện nay. ‘Ngoài ra, tích hợp, chia sẻ dữ liệu cán bộ, công chức, tổ chức bộ máy, biên chế, vị trí việc làm để tổng hợp, phân tích dữ liệu nhằm phục vụ công tác chỉ đạo, điều hành của Bộ’, ông nói.

Thứ trưởng cũng nêu 7 nhiệm vụ trọng tâm mà các đơn vị trong Bộ cần triển khai ngay. Trong đó, quan trọng nhất là rà soát vị trí việc làm, sắp xếp lại đội ngũ để tinh gọn, hiệu quả, loại bỏ những vị trí không rõ sản phẩm đầu ra. Tìm hiểu thêm về các loại công chức và quy định về quản lý công chức.

Các cơ quan phải tổ chức đánh giá cán bộ bằng tiêu chí định lượng, xác định đầu ra cụ thể hàng năm làm cơ sở cho khen thưởng, quy hoạch, tinh giản biên chế. Lãnh đạo Bộ cũng yêu cầu xây dựng cơ chế phát hiện và sử dụng nhân tài thực chất, không chỉ là khẩu hiệu; đồng thời chuyển mạnh sang quản lý đội ngũ bằng công cụ số.

Vụ Tổ chức cán bộ được giao làm đầu mối tham mưu, hướng dẫn và theo dõi quá trình triển khai Luật và các nghị định liên quan. Thủ trưởng các đơn vị có trách nhiệm trực tiếp chỉ đạo việc quán triệt, tránh tình trạng ‘xem xong để đó’, đồng thời rà soát lại kế hoạch đào tạo, quy hoạch, tuyển dụng và tinh giản biên chế của đơn vị để phù hợp với yêu cầu mới.

‘Các đơn vị cần nhận thức đầy đủ trách nhiệm, triển khai quyết liệt, thực chất, không hình thức, không né tránh’, Thứ trưởng Bùi Hoàng Phương nhấn mạnh, đánh giá việc triển khai Luật Cán bộ, công chức năm 2025 là nhiệm vụ chính trị trọng tâm, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng bộ máy và đội ngũ công chức của Bộ trong giai đoạn tới.