Trong bối cảnh thị trường toàn cầu biến động, Việt Nam – một cường quốc xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới, đang phải đối mặt với một nghịch lý đáng lo ngại. Mặc dù xuất khẩu được nhiều gạo hơn, nhưng giá trị thu về lại giảm đáng kể. Đây là một thực trạng đáng báo động, cho thấy những thách thức sâu sắc trong việc nâng tầm giá trị hạt gạo Việt trên trường quốc tế.

Theo số liệu từ Bộ Nông nghiệp và Môi trường, trong 6 tháng đầu năm 2025, xuất khẩu gạo của Việt Nam đạt 4,9 triệu tấn, tăng 7,6% so với cùng kỳ năm trước. Tuy nhiên, giá trị xuất khẩu lại giảm 12,2%, chỉ còn 2,54 tỷ USD. Kéo theo đó, giá gạo xuất khẩu bình quân cũng đã giảm mạnh 18,4%, xuống mức 517,5 USD/tấn. Tình trạng bán nhiều, thu ít trong xuất khẩu gạo không phải là mới, mà là hệ quả kéo dài từ những hạn chế mang tính cấu trúc của ngành.

Một trong những nguyên nhân cốt lõi là việc Việt Nam vẫn chủ yếu xuất khẩu gạo thô – loại sản phẩm có giá trị gia tăng thấp, khó cạnh tranh bằng chất lượng hay thương hiệu mà chủ yếu dựa vào giá rẻ. Bên cạnh đó, thương hiệu gạo Việt Nam trên thị trường quốc tế còn khá mờ nhạt. Điều này đã dẫn đến việc giá trị xuất khẩu gạo của Việt Nam không tương xứng với sản lượng xuất khẩu.

Trong bối cảnh ngành lúa gạo đối mặt nhiều thách thức, Việt Nam đang từng bước chuyển mình theo hướng chiến lược hơn, hướng tới phát triển bền vững và gia tăng giá trị. Nổi bật là xu hướng sản xuất gạo xanh phát thải thấp – được ví như tấm hộ chiếu xanh đưa nông nghiệp Việt ra thế giới. Đây là dòng sản phẩm tiên phong đáp ứng đúng xu hướng tiêu dùng thân thiện môi trường, đặc biệt tại các phân khúc cao cấp, và hiện Việt Nam là quốc gia duy nhất sở hữu sản phẩm này, tạo ra lợi thế cạnh tranh đáng kể trong việc xây dựng thương hiệu quốc gia.

Ngành lúa gạo Việt Nam đang ở một ngã rẽ quan trọng – nơi viên ngọc thô cần được mài giũa thành sản phẩm có giá trị cao. Hành trình này đòi hỏi sự phối hợp đồng bộ, quyết liệt giữa Chính phủ, doanh nghiệp và người nông dân, để không chỉ gia tăng sản lượng mà còn nâng tầm giá trị, khẳng định vị thế gạo xanh của Việt Nam trên bản đồ nông nghiệp thế giới.

Trong bối cảnh hiện nay, ngành hàng lúa gạo Việt Nam đang có những bước tiến đáng kể trên thị trường quốc tế với việc cho ra mắt sản phẩm ‘gạo phát thải thấp’, một phần của Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao. Sản phẩm gạo phát thải thấp đã chính thức được xuất khẩu sang thị trường Nhật Bản, một trong những thị trường có tiêu chuẩn cao và khó tính nhất trên thế giới.

Gạo phát thải thấp của Việt Nam được sản xuất dựa trên quy trình canh tác bền vững, với mục tiêu giảm thiểu phát thải khí nhà kính và được chứng nhận bởi các tổ chức quốc tế có uy tín. Việc xuất khẩu gạo phát thải thấp sang Nhật Bản không chỉ thể hiện sự tiến bộ của ngành hàng lúa gạo Việt Nam mà còn mở ra những cơ hội mới cho các doanh nghiệp xuất khẩu gạo trong nước.

Các doanh nghiệp Việt Nam đang tích cực tham gia vào Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao, hướng tới tăng cường sản xuất gạo chất lượng cao đồng thời giảm phát thải khí nhà kính. Theo đánh giá của các chuyên gia, gạo phát thải thấp của Việt Nam có tiềm năng lớn để tiếp cận và xâm nhập vào các thị trường cao cấp và có tiêu chuẩn nghiêm ngặt như Nhật Bản, Liên minh Châu Âu (EU), Mỹ và Úc.

Tuy nhiên, để đạt được thành công trên các thị trường cao cấp này, các doanh nghiệp cần tập trung vào việc xây dựng thương hiệu và nâng cao chất lượng sản phẩm. Điều này đòi hỏi sự đầu tư và nỗ lực không ngừng nghỉ từ phía doanh nghiệp cũng như sự hỗ trợ từ chính sách của chính phủ.

Thủ tướng Chính phủ đã yêu cầu các địa phương đẩy nhanh tiến độ quy hoạch vùng chuyên canh 1 triệu ha lúa chất lượng cao, với mục tiêu hoàn thành trong quý 3 năm 2025. Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn (NN-MT) cũng được giao nhiệm vụ xây dựng và triển khai chiến lược phát triển thương hiệu gạo Việt phát thải thấp.

Với việc đẩy mạnh sản xuất và xuất khẩu gạo phát thải thấp, Việt Nam kỳ vọng sẽ thay đổi cục diện thị trường gạo toàn cầu và khẳng định vị thế là một trong những nước xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới. Sự thành công của Đề án 1 triệu ha không chỉ giúp nâng cao thu nhập cho nông dân mà còn đóng góp tích cực vào công tác bảo vệ môi trường.

Nhìn chung, tương lai của ngành hàng lúa gạo Việt Nam với sản phẩm gạo phát thải thấp là rất triển vọng. Việc kết hợp giữa sản xuất bền vững, chất lượng cao và tiếp cận thị trường quốc tế sẽ là chìa khóa cho sự phát triển của ngành hàng này trong thời gian tới.